گروه جهاد و مقاومت مشرق - «هفدهمین دوره کتاب دفاع مقدس» عصر دیروز به کار خود پایان داد و کتاب های تقدیری خود را شناخت. آنچه در ادامه می خوانید، نظرات بی پرده جمعی از نویسندگان، فعالان حوزه کتاب و منتقدان ادبی است که در گروهی به نام «راه های داستان»، به دور از هرگونه حاشیه پردازی، آخرین اخبار و رویدادهای حوزه کتاب و ادبیات را مورد بررسی قرار می دهند.
مهدی بوشهریان (منتقد ادبی، ناشر و فعال حوزه کتاب) که از داوران «هفدهمین دوره کتاب دفاع مقدس» بود، پیام اول را منتشر کرد و نوشت:
امروز پس از گذشت ماه‌ها و برگزاری چندین و چند جلسه طولانی‌مدت که از اردی‌بهشت ماه آغاز و تا ابتدای پاییز ادامه داشت نتایج «هفدهمین دوره کتاب دفاع مقدس» اعلام گردید.
هیأت داوران، با علاقه و جدیت و دقت حرفه‌ای ۱۱۹ رمان، داستان بلند، مجموعه داستان کوتاه و داستانک را مطالعه، بررسی چندجانبه و بازخوانی کردند. اعضای این هیأت داوری پس از برگزاری چندین جلسه طولانی بحث و گفت‌وگو درباره رمان‌ها و داستان‌های کوتاه و داستانک‌هایی که به مرحله نیمه‌نهایی و نهایی رسیده بودند، به اجماع، برترین‌ها در بخش‌های مربوطه را برگزیدند.
مهدی کفاش (نویسنده و فعال حوزه کتاب) در پاسخ نوشت: تقدیر مضحک است. معنا ندارد نتوان از میان آثار، یکی را برگزید. مگر اینکه اصلاً آثار خوانده نشده یا مورد داوری قرار نگرفته و یا مبنای مشخصی برای داوری ها نبوده است. دیگر دوره این مسخره بازی ندادن جایزه نهایی به سرآمده و این کار توهین آمیز است که این همه نام را سیاهه کنند و هیچ‌کس را انتخاب نکنند.
مهدی بوشهریان در پاسخ به مهدی کفاش نوشت:
شرایط احراز رتبه برگزیده نیاز به کسب معدلی‌ست که هیچ‌کدام از آثار کسب ننموده‌اند و در کل بخش جنبی تنها می‌توانست تقدیر نماید.
رضا رسولی (نویسنده و فعال حوزه کتاب) در مورد نوشته ی مهدی کفاش به جمله «آقا! چقدر خشن» بسنده کرد ولی اصغر کمالی در پاسخ خود نوشت: من هم با نظر آقای بوشهریان بیشتر موافقم جناب کفاش. مثلا بسیار تعجب کردم از رمان برگزیده بعضی از دوره‌های جلال و بهتر میدیدم که هیچ برگزیده‌ای نداشته باشه. با عرض معذرت البته.
محمدحسین هم معتقد بود: به نظرم این بخل است. از مریخ بیاید نویسنده که جایزه بدهند؟
اما مهدی کفاش در پاسخ به نظر اصغر کمالی نوشت:
آقای کمالی عزیز، معدل گیری یعنی چی؟ عنوان جایزه کتاب سال دفاع مقدس است. معنایش سنجش آثار منتشر شده در یک سال است. قرار نیست برترین اثر قرن یا ادبیات نیم قرن را انتخاب کنند. اگر دو اثر استثناً همسنگ هستند راهش جایزه مشترک است نه این همه تقدیری!
با این کار عملاً ارزش داوری و جایزه را به قهقرا می‌برند.
محمدحسین هم معتقد بود:
اصلا کل این داستان برای فرهنگ‌سازی و تشویق داستان نویس هاست بعد هر سال نمی دهند. یکی نیست بگه اون اثر در ترازی که می گویید چیست؟ یک لیست بدهند بگویند در ۵۰ سال اخیر، کتابی که از نظر ما می تواند انتخاب شود این است مثلا...
کمالی هم تکمیل کرد:
من راه بهتر را این می‌بینم که جایزه کامل به اثر برتر (با هر معدلی به قول جناب بوشهریان) تعلق بگیره، اما بدون عنوان برگزیده! فقط تحت عنوان شایسته تقدیر. البته من بیشتر منظورم جایزه جلال است که مایلم جایگاهی بالاتر از این داشته باشه.
محمد حسین ادامه داد:
از سرنوشت جایزه کتاب سال شعر عبرت بگیریم که در زمان حیات حتی به قیصر هم داده نشد.
در این میانه اما نظر ابراهیم اکبری دیزگاه جالب بود که نوشت: هیات داوران محترم بنا را بر تقدیرات گذاشته اند.
مهدی بوشهریان اما ادامه داد:
جناب کفاش ضمن سلام و احترام به شما و جناب نعمتی چند نکته خدمتتان تقدیم می‌کنم.
کار داوری چارچوب دارد. هر بخش نمره خاص خود را دارد. از جمع بخش‌های مختلف یک نمره نهایی حاصل می‌شود. با نمره دیگر داوران جمع و معدل گرفته می‌شود. شما می‌توانید بگوئید معدلش زیادی بالا است. آن زمان باید گفت این قسمت در اختیار داوران نیست و معدل را دبیر جشنواره تعیین می‌نماید.
اگر شرط معدل ما داوران مورد قبول جشنواره قرار می گرفت اکنون برگزیده مشترک هم داشتیم اما سقف معدل توسط دبیر جشنواره بالا بود و در اختیار داوران نبود.
نکته دوم در مورد بخش جنبی است. در این بخش تنها می‌توان تقدیر کرد نه برگزیده داشت. بخش جنبی را اضافه نمودیم برای تعداد بیشتر جوایز و به قول آقای نعمتی همان فرهنگ‌سازی و تشویق نویسندگان در این حوزه.
ابراهیم اکبری دیزگاه اما معتقد بود:
تازه پس از گذشت ماه ها و برگزاری چند جلسه... من فکر می کنم این نمره نشان از مردودی هیات محترم داوران است و لاغیر. اساسا نمره و معدل بنده را به یاد امتحانات ثلث اول دوم ابتدایی می اندازد وقتی که آموزگاران امتحانِ قوه ای می گرفتند... بیا این داوری را پیش داور اندازیم... #مایه_وهن
مینو رضایی و مهدی کفاش این نظر ابراهیم اکبری دیزگاه را با ایموجی های ویژه ای، تایید کردند و محمدحسین در جواب مهدی بوشهریان نوشت: متوجه فرمایش شما هستم ولی بازی اشتباه چیده شده است. بازی داوران ناگزیر بد می شود. می‌شد همه نمره ها را بالا می دادند
مهدی کفاش هم ادامه داد: آقای بوشهریان من که نمی‌دانستم شما بزرگوار هم جزو داوران بوده‌اید با این حال غرض حقیر مجموعه کتاب سال دفاع مقدس است نه شخص شما عزیز... اما بعد
برادر خوبم، ز تعارف کم کن و بر مبلغ افزا.
این که اینگونه معدل گیری می‌کنیم مسأله ای را حل نمی‌کند و نقدها به قوت خویش باقی است. تعارف که نداریم یک جشنواره موضوعی کتاب سال با هدف معرفی کتاب سال دفاع مقدس برگزار کرده‌اند بعد عین مراسم جشن تولد از همه بزرگواران و اساتید تقدیر کرده‌اند که چه؟ الان این تشویق نوقلم است؟ تشویق داستان نویسان خبره‌ای مانند آقایان قیصری و بایرامی و یا صحرایی است. شاعر فروتنی و خلاقی مانند آقای مؤدب را افتخاری افزوده یا یک الگوی بد را به جامعه ادبی معرفی می‌کند که با رمل و اسطرلاب و محاسبات نجومی و معدل گیری نتوانسته در هیچ بخشی برگزیده داشته باشد و به انتخابی برسد؟
مگر جلسه دورهمی خانوادگی است که می‌خواهند کسی ناخوانده نماند؟
بد است این معرکه گیری نه برای متولیان جایزه که برای همه ما که این مدل داوری را به تماشا نشسته و دم برنیاوریم تا هی تکرارش کنند.
مهدی بوشهریان اما معتقد بود: این به سیاستگذار بر می گردد نه داوران...
جناب کفاش عزیز
کل مطلبی که می فرمایید به سیاستگذار بر میگردد نه داوران. من نمیدانم چراشما به داوران اعتراض دارید.
شما که به حمدالله با ضوابط و سیاستگذاری هاآشنا هستید وحیطه عمل داوران را می شناسید.
اما حرف اصلی مهدی کفاش این بود که:
آقای بوشهریان عزیز ما که صدایمان به جایی نمی‌رسد و الا این همه تکرار مکرر اشتباه نداشتند. شما صدای ما باشید و به گوش حضرات سیاستگذار برسانید تا این رویه را اصلاح کنند یا از این میانه بی‌حاصل برخیزند.
بوشهریان هم جواب داد:
باور بفرمایید من و دکتر «ح» در این دوره کم مانده بود با سیاستگذاران جشنواره دست به یقه شویم، بس که خود ما دو نفر و در کنارمان دیگر داوران محترم بر روی اعلام برگزیده پافشاری نمودیم.
«ع.م» شاعر و از فعالان حوزه کتاب در این لحظه وارد بحث شده و نوشت:
تا وقتی این نوع نگاه ها را خود ما ادبیاتی ها هم حمایت کنیم وضع همین است. بعد هم چه معنی دارد در یک مراسم از صد نفر تقدیر کردن. مجری اسم ها را می خواند تند تند بعد شبیه پلیس بعلاوه ده برو میز بغلی ادامه کارتو انجام بدهند
«ع.ع» که همکار «ع.م» است در پاسخ به او نوشت: هر کسی کار خودش، بار خودش. از همین رفتارها مشخص است که کل ماجرا فرمایشی است و برادران اساسا فهمی از ادبیات و نویسنده و شاعر ندارند. گفته‌اند بشود، و دارد می‌شود.
عضو دیگری که گویا در این دوره جایزه گرفته بود نیز نوشت: من واقعا جایزه نمی گرفتم خوشحال تر بودم. دیروز بعد جلسه سه ساعت خودم را روان درمانی کردم. من در این چند سال دو کتاب در این حوزه نوشته ام. دو کتابی که وقت گذاشته ام و کار کرده ام. واقعا خوشحال تر بودم اگر دعوتم نمی کردند. به شوخی که نشده ام فلانی. دو دهه است به همه چیز پشت پا زده ام و کار ادبی کرده ام. نوشته ام و گریسته ام و نوشته ام. همیشه هم این چیزها را در خودم ریخته ام و نگفته ام. اینجا شاید به برکت نفس برادرانم و جناب ابراهیم اکبری دیزگاه که راحت حرف می زنند، سر درد دلم باز شد. عذرخواهم. فقط یک {...} (نام کتاب به خاطر نامشخص ماندن نام نویسنده حذف شده است) را این سالها نوشته باشم بَسَم است.
«ع.ع» مطلبی را از یک نویسنده شهیر ادبیات داستانی به اشتراک گذاشت که متنش این بود:
سلام! چه کسی گفته روی داوران فشار اعمال شده؟ مگر داوران از خودشان شک دارند که هی تکذیب می کنند این را؟ اما فشار را اگر کسی انگار کند قطعا و حتما دروغ می گوید و می دانم که شما جزء این دسته نیستید. ظاهرا دوستان فرق فشار و اعمال فشار را نمی دانند به هیچ وجه. من حتی جابه جایی رای ها را هم به حساب داورها نگذاشتم. اما اینکه چنین چیزی نبوده، قطعا دروغ شاخدار است و تاکید بر آن، باعث شگفتی. کافی است به همین تناقض شگفت انگیز دقت کند هر عقل سلیمی تا بداند چه اتفاقی افتاده: رمانی نامزد جایزه شده و اسمش در جاهای مختلفی عنوان می شود. بعد آدمی که مثل "نوذر" مرحوم احمد محمود است و کارش نامه نوشتن علیه همه و متهم کردن افراد با توهم خود را برابر اسلام و ارزش ها دانستن، تهدید نامه ای می نویسد علیه کلیت جشنواره و به خصوص رمان من و برای کوبیدن نویسنده از همه چیز مایه می گذارد. بعد جشنواره ای که در آن بر داوران فشار بوده، اما اعمال نشده، به این نتیجه می رسد این رمان را ار بخش اصلی در آورده و تقدیر کند در بخش جنبی من در آوردی. تا نه سیخ بسوزد و نه کباب. این چه معنی دارد؟
اعمال فشار نیست بر جشنواره؟ بعد در این میان یکی از داوران هم می آید و برخلاف تمام اصول داوری که جلسات آن محرمانه است، علاوه بر خیلی از حرف های دیگر، اعلام می کند من که به کتاب تو رای نداده بودم! کاری به معنی و مقصد این حرف ندارم. اما من اولا فقط به احترام داوران در جلسه شرکت کردم و آن هم برای اینکه جلوی اعمال فشار ایستادند (دقت کنید تا دوباره مغلطه دیگری شکل نگیرد) ولی از آنجا که فشار نامه از قبل در گروه هایی چاپ شده بود، می دانستم نوذر ما دست برنخواهد داشت و برای همین تا از نتیجه مطمئن نشده بودم، نمی خواستم بیایم، اما در جلسه معلوم شد این نتیجه تغییر داده شده. یعنی تغییر در تغییر. تغییر اول خارج کردن رمان از بخش خودش بود که مهم نبود. تعییر دوم هم این. در نهایت، اگر به احترام شما داوران نبود، من نه جایزه را می گرفتم و نه از گفتن حرفم در آنجا ابا می کردم، هرچند که الان می فهمم رودربایستی بیخود نباید داشت با هیچ کس.
«ی ق» از منتقدان ادبی هم نوشت:
مراسم اصلا در شان اهالی قلم نبود. هرگز چنین وضعیتی ندیده بودم که دیروز دیدم.
مهدی کفاش هم به «ع.م» پاسخ داد و تصریح کرد:
جناب آقای «ع.م» برادر نازنین و همیشه متواضعم. کار بدی نکردید اگر حقی را گفتید چه جای عذرخواهی است! یکی از مصادیق فاجعه آن است که بر شما و بزرگوارانی چون {...} و{...} و... رفته است. از ما و شما که گذشت، باور کنید من به شاعران و نویسندگان جوانی فکر می‌کنم که این وضعیت نابسامان برخورد با الگوهای متعهد و با اخلاق و خلاق‌شان را می‌بینند و ناامید از آینده از سر سفره نهادهای انقلابی بر می‌خیزند.
ابراهیم اکبری دیزگاه در این مرحله وارد بحث شد و نوشت:
من وقتی #تقدیرات_فلّه_ای را دیدم احساس کردم توطئه ای در کار است. توطئه ای که شاعر و نویسنده را مدام تحقیر کنند!
و نمی دانم چرا یک نفر از این جماعت در آن جا بلند نشد با صدای بلند بگوید "بس کنید این مسخره بازی ها را"
من فکر می کنم مشکل دیگری هم داریم آن هم اینکه یا نویسندگان ما خیلی محجوب اند یا اخته شده اند.
کاش یکی از این دوستان یک جو جرأت سارتر را داشت و از هویتِ نوشتن و قلم دفاع می کرد و می گفت :"آقایان خانم ها شما کی هستید که می خواهید به من جایزه بدهید آن هم تقدیری! واقعا بگویید کی هستید؟؟؟؟"
«ی.ح» نویسنده شاخص ادبیات کهن هم که کمتر وارد این بحث ها می شود، پیام داد:
حقیر چیزکی گذاشته بودم اینجا کاملاً مربوط که نویسنده‌اش از «ساده‌اندیشی»، «فروکاست امر قدسی به نمایش» (بخوانید شوآف) و «فربهیِ» مراسم‌ها گفته بود. ذیل انشای ایشان بنده حاشیه گذاشته بودم که این آواری است که بر ادبیات اصطلاحاً دینی یا مذهبی (بخوانید ارزشی) هم دارد می‌ریزد سال‌هاست.
مراسم و جوایزی که چند سالی است نوبر شده و از قضا خودِ نویسندگان در آن دخیل‌اند ما حصلش همان گیومه‌ها شده که بالا گذاشتم. ما حصلش دیگر ننوشتن و طبع نیازمودن در جولانگاهِ ادبیاتی شده که عشقِ مطلق است/ حالِ محض است، امّا نویسندگانی از جنس خود ما در آن دخیلان‌اند و هر اشتباهی را (پس از مراسم) گردنِ سیاستگزارانش می‌نهند. این مراسم و جوایز و نگاه‌ها در خورِ موضوعِ آنها نیست و صرفاً بیلان و نمایش است. آبروی موضوعاتِ مقدّس را هم برده است.
رضا رسولی که کمی از بحث دور مانده بود به میان بحث آمد و نوشت:
جشنواره های ما شدن همون همیشگی. آدم های همیشگی.کتاب ها و آثار همیشگی. رفتارهای همیشگی. دیروز آنقدر رفقای تکراری دیدم که یک لحظه حس کردم در تمام این سالها هیچ زاد و ولدی صورت نگرفته. که البته این خاصیت عموم برنامه های ماست. همه همیشگی شدیم. تازه باز خدا پدر برنامه دیروز رو بیامرزه که از جهت پیش بینی برنامه جنبی چند تا نوع آوری در اهدا جوایز هم داشت. تکرار اهدا جوایز و سپردن مناصب به افراد معمولی نیز، نا خواسته آن ها را دچار وهم کسی بودن در آسمان پر عقاب ادبیات ایران می کند که خود داستانی درد مندانه است. خدا بخیر کند.
البته، اقدام بنیاد حفظ آثار در جهت استمرار یک برنامه ی ادبی ملی و هم جنین بهره مندی از حضور چهره های فاضل چون دکتر ح و مهدی بوشهریان ستودنی است.
عضوی که گویا در این دوره جایزه گرفته بود نوشت: من به این جایزه فکر هم نکرده بودم. دعوتم کردند و رفتم و اشتباه کردم که رفتم چون بشدت بی برنامه و بی دقت بود. به نظرم اگر مطلبی قرار باشد چاپ شود باید تحلیل اینگونه جایزه ها و اسیب شناسی آن باشد، نه برخورد مصداقی.
برخورد مصداقی هم بد نیست به شرط اینکه درست بررسی شود. کتاب سال جمهوری اسلامی باید جواب بدهد که با چه معیارها و تیم داورانی در سالیان انقلاب به شاخص ترین چهره های ادبیات انقلاب جایزه نداده است با رسم شکل هم باید توضیح بدهد البته اگر کتاب سال شخصیت و نفسی داشته باشد که بتواند جواب بدهد. مشکل اینجاست که فعالیتهای ادبی از بودجه شروع می شوند و شخصیت ندارند.
این رشته اگر چه سر دراز دارد اما خواندن همین مقدار از نظرات نویسندگان و فعالان حوزه کتاب و ادبیات، می تواند راهگشای مسئولان «انتخاب کتاب سال دفاع مقدس» باشد. / نام افراد نامبرده در این گزارش نزد سایت خبری مشرق، محفوظ است...
۱۲:۳۱ - ۱۳۹۶/۱۱/۰۴
